รู้จักช่องบก เส้นทางประวัติศาสตร์สามแผ่นดิน
ช่องบก คือ เส้นทางโบราณที่เชื่อมต่อระหว่างดินแดนไทย กัมพูชา และลาว ซึ่งเคยเป็นเส้นทางคมนาคมสำคัญทั้งในด้านการค้า การทูต และการทหารมาตั้งแต่สมัยโบราณ ภูมิประเทศที่คดเคี้ยวผ่านภูเขาและป่าเขาแห่งนี้จึงไม่ได้เป็นเพียงทางผ่านธรรมดา แต่เป็นพยานแห่งประวัติศาสตร์ที่สะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของอำนาจ ความสัมพันธ์ และวัฒนธรรมของสามแผ่นดินในภูมิภาคอินโดจีน
จากกรณีเกิดเหตุปะทะระหว่างทหารไทยและทหารกัมพูชา บริเวณช่องบก จังหวัดอุบลราชธานี เป็นเวลา 10 นาที เมื่อช่วงเช้ามืดวันที่ 28 พฤษภาคมที่ผ่านมา ก่อนที่จะมีคำสั่งหยุดยิง และทั้งสองฝ่ายต่างตรึงกำลังในเวลาต่อมานั้น
นอกจากความคุกกรุ่นของสถานการณ์ที่เป็นที่พูดถึงแล้ว เรื่องของสถานที่อย่าง ‘ช่องบก’ ก็ถูกพูดถึงไม่แพ้กันว่า รอยต่อระหว่างชายแดนแห่งนี้เป็นพื้นที่แบบไหน เคยมีเหตุขัดแย้งรุนแรงมาก่อนหรือเปล่า?
สำหรับ ‘ช่องบก’ เป็นหุบเขาที่ตั้งอยู่ในอำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี เป็นพื้นที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ และยุทธศาสตร์ มีความอุดมสมบูรณ์ เชื่อมโยงประเทศไทยกับ สปป. ลาว และกัมพูชา เป็นที่รู้จักในชื่อ ‘สามเหลี่ยมมรกต’ หรือ Emerald Triangle
โดยพื้นที่สามเหลี่ยมมรกตโดยรวมที่เชื่อมโยง 3 ประเทศ มีขนาดประมาณ 12 ตารางกิโลเมตร ในส่วนของประเทศไทย จุดหลักของช่องบกอยู่ที่อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี มีสถานที่สำคัญเช่น จุดชมวิวเนิน 500 อ่างเก็บน้ำพลาญเสือตอนบน โดยครอบคลุมจังหวัดและแขวง ของประเทศต่าง ๆ ดังนี้
- ประเทศไทย : จังหวัดอุบลราชธานี (โดยเฉพาะอำเภอน้ำยืน) และจังหวัดศรีสะเกษ มีจุดผ่านแดนกับกัมพูชาที่จอม คือ จุดผ่านแดนถาวรช่องสะงำ จ.ศรีสะเกษ และจุดผ่านแดนกับลาวที่วังเต่า คือ จุดผ่านแดนถาวรช่องเม็ก อุบลราชธานี
- สปป. ลาว : แขวงจำปาศักดิ์ (โดยเฉพาะเมืองมูลประโมกข์) และแขวงสาละวัน มีจุดผ่านแดนกับกัมพูชาระหว่างดอนกระลอกับเวินคำ
- ประเทศกัมพูชา : จังหวัดพระวิหาร (โดยเฉพาะเมืองจอมกระสานต์) จังหวัดอุดรมีชัย และจังหวัดสตึงเตร็ง
นอกจากนี้ ในช่วงปี พ.ศ. 2528 - 2530 ช่องบกเคยเป็นสนามรบระหว่างไทยกับเวียดนามที่ขณะนั้นเข้ายึดครองกัมพูชา ใน ‘สมรภูมิช่องบก’ โดยทางเวียดนามได้รุกล้ำเข้ามาในพรมแดนไทย สุดท้ายกองทัพไทยสามารถขับไล่ทหารเวียดนามกลับไปได้ แม้ต้องแลกด้วยความสูญเสีย โดยฝ่ายไทยมีทหารเสียชีวิต 109 นาย และบาดเจ็บ 664 นาย
ปัจจุบัน ช่องบกยังคงเป็นพื้นที่ชายแดนที่มีข้อพิพาทและพื้นที่ทับซ้อนเรื่องการปักปันเขตแดนระหว่างไทยกับกัมพูชา ซึ่งอาจนำไปสู่ความตึงเครียด หรือการปะทะกันได้เป็นครั้งคราว โดยมี 3 ปัจจัยหลักคือ พื้นที่พิพาท ยังไม่มีการปักปันเขตแดนที่ชัดเจน ทำให้ทั้งสองฝ่ายต่างอ้างสิทธิในพื้นที่ การเคลื่อนไหวทางทหาร ทั้งสองประเทศยังคงมีการตรึงกำลังทหารเพื่อเฝ้าระวังและป้องกันอธิปไตย และความเข้าใจผิด เหตุการณ์ปะทะอาจเกิดจากความเข้าใจผิดหรือการสื่อสารที่คลาดเคลื่อนระหว่างเจ้าหน้าที่ภาคสนาม
อย่างไรก็ตาม ‘ช่องบก’ ก็เป็นพื้นที่ความร่วมมือทางเศรษฐกิจระหว่าง 3 ประเทศ โดยเริ่มขึ้นในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2543 มีนายกรัฐมนตรีกัมพูชาเป็นผู้เสนอ โดยฝ่ายไทยนั้นคณะรัฐมนตรีได้มีมติอนุมัติเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2545 และดำเนินเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน
สำหรับหน่วยงานของไทยที่รับผิดชอบความร่วมมือดังกล่าว คือ กระทรวงการต่างประเทศ และ กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา รวมถึงได้รับความช่วยเหลือจากหน่วยงานระดับนานาชาติที่เกี่ยวข้อง เช่น องค์การการท่องเที่ยวโลก (World Tourism Organization หรือ WTO) และ UNDP เป็นต้น
